تشخیص و درمان بیماری «دیستونی»
دکتر یاسمین جنوبی: دیستونی یک اختلال حرکتی است که در آن عضلات به طور غیر ارادی منقبض شده و باعث حرکات مکرر یا پیچشی می‌شود. این عارضه می‌تواند یک بخش از بدن، دو یا چند بخش مجاور یا تمام بخش‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
اسپاسم‌های عضلات می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این عارضه می‌تواند دردناک باشد و ممکن است با عملکرد شخص برای انجام فعالیت‌های روزمره او تداخل نماید.
انواع دیستونی
انواع مختلفی از دیستونی وجود دارد که برخی از انواع موضعی و متداول این بیماری عبارتند از:
- دیستونی سرویکال
- بلفارواسپاسم
- دیستونی اروماندیبیولار
- کرامپ نویسندگان
- دیستونی اسپاسمودیک
- سندروم میگز
- همی دیستونی
- دیستونی کلی
دیستونی سرویکال
دیستونی سرویکال که غالباً از آن با نام تورتیکولیس اسپاسمودیک یاد می‌شود، نوع خاصی از دیستونی موضعی است که بر عضلات گردن تاثیر می‌گذارد. اسپاسم عضله می‌تواند دردناک باشد و باعث چرخش گردن به یک سمت، به سمت جلو یا به پشت شود. ممکن است گردن بیمار کشیده یا چرخیده به نظر برسد یا تکان‌های شدیدی داشته باشد؛ همچنین ممکن است به طور دائمی تنها در یک جهت ثابت شود.
دیستونی بلفارواسپاسم
بلفارواسپاسم نیز عارضه‌ای است که در آن عضلات پلک دچار اسپاسم می‌شود، که باعث می‌شود پلک‌ها به طور ناگهانی بسته شوند. اگر این عارضه شدید باشد شخص برای باز کردن دوباره پلک‌هایش دشواری خواهد داشت و می‌تواند منجر به مشکلاتی در میدان دید شخص شود اگرچه در این بیماری قدرت بینایی آسیبی نمی‌بیند. بلفارواسپاسم اغلب اوقات با نور خورشید بدتر می‌شود.
دیستونی اوروماندیبیولار
دیستونی اوروماندیبیولار می‌تواند بر صورت، زبان، کام و فک تأثیر بگذارد و نشانه آن حرکات غیرعادی دهان یا زبان، کج شدن دهان یا باز و بسته شدن اجباری دهان است.
دیستونی کرامپ نویسندگان
کرامپ نویسندگان همانطور که از نام آن پیداست، توانایی شخص برای نوشتن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کرامپ نویسندگان معمولاً مختص به یک کار است یا به شغل فرد مرتبط است. انگشت شست یا دیگر انگشتان دچار گرفتگی می‌شوند و هنگامی که شخص سعی می‌کند چیزی بنویسد یا یک کار را مکرراً انجام دهد وضعیتی غیرطبیعی به خود می‌گیرند.
اصطلاح بهتر برای این نوع از دیستونی، دیستونی ساعد است زیرا عضلات ساعد باعث گرفتگی انگشتان و همچنین عضلات دست می‌شود. نوازندگانی که از طیفی از سازهای موسیقی استفاده می‌کنند مستعد ابتلا به این اختلال هستند، و همچنین کسانی که کارهای تکراری پیچیده انجام می‌دهند.
درمان این نوع از دیستونی سخت است زیرا عضلات کوچک بسیاری در دست و ساعد وجود دارد که در این بیماری درگیر می‌شوند. ممکن است برای افراد مبتلا به این بیماری بهتر باشد که کار کردن با دست دیگر خود را بیاموزند.
دیستونی اسپاسمودیک
دیستونی اسپاسمودیک، که گاهاً به آن دیستونی حنجره‌ای گفته می‌شود، یک اختلال صوتی نادر است. حرکت بیش فعالی عضلات حنجره در حین انجام فعالیت‌های صوتی خاصی رخ می‌دهد مثلاً در هنگام حرف زدن، ولی در هنگام خندیدن یا خمیازه کشیدن چنین حرکاتی در حنجره انجام نمی‌شود.
صدای شخص مبتلا به این بیماری کاملاً گرفته و با زور خارج می‌شود و در حین صحبت کردن تداخلات ناگهانی در آن رخ می‌دهد که باعث از دست رفتن موقتی صدای شخص می‌شود. این دیستونی را می‌توان در سایر دیستونی‌های موضعی همچون دیستونی اروماندیبیولار و بلفارواسپاسم دید.
سندروم مایگز
سندروم مایگز که به آن بیماری بروگل نیز گفته می‌شود اسم خود را از نقاش فنلاندی قرن ۱۶ گرفته است که این سندروم را روی بوم نقاشی پیاده کرد. این سندروم ترکیبی از دیستونی بلفارواسپاسم و اوروماندیبیولار است.
همی دیستونی
در بیماری همی دیستونی گروه عضلات یک طرف از بدن آسیب می‌بینند که باعث از دست رفتن تعادل و دشواری در حرکت می‌شود. در این بیماری کشیدگی زیادی روی عضلات سمت دیگر بدن وارد می‌شود.
دیستونی کلی
دیستونی کلی نوع نادری از دیستونی است که غالباً در کودکان دیده می‌شود. این عارضه معمولاً باعث ناتوانی شدید می‌شود که در برخی نواحی بدن بروز می‌کند. دیستونی کلی غالباً در اندام تحتانی شروع شده و سپس به سایر نواحی بدن از جمله گردن، دست و پا و میان تنه گسترش می‌یابد. افراد مبتلا به دیستونی کلی غالباً زمینه ژنتیکی برای این بیماری دارند.
علائم دیستونی
علائم بالینی دیستونی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. دیستونی می‌تواند بخش‌های مختلفی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد و غالباً علائم بالینی دیستونی به صورت مرحله‌ای پیشرفت می‌کند. برخی از علائم بالینی اولیه عبارتند از:
- لنگ زدن از ناحیه پا، گرفتگی پا
- کشیدگی غیرارادی گردن
- چشمک زدن غیرقابل کنترل
- دشواری در تکلم
استرس یا خستگی ممکن است باعث بروز علائم دیستونی شود یا باعث بدتر شدن آن‌ها شود. افراد مبتلا به دیستونی غالباً از درد و خستگی مفرط شکایت دارند زیرا عضلات بدن دائماً منقبض می‌شود.
اگر علائم دیستونی در کودکی بروز نمایند، معمولاً ابتدا در دست یا پا خود را نشان می‌دهند ولی بعد از آن به سرعت به سایر نواحی بدن رشد می‌کنند. پس از دوره نوجوانی، نرخ پیشرفت بیماری ظاهراً کند می‌شود.
علت اصلی سندروم دیستونی
دلیل اصلی سندروم دیستونی ناشناخته است ولی ممکن است با تغییر یافتن ارتباطات بین سلول و عصب در نواحی مختلفی از مغز مرتبط باشد و برخی از انواع دیستونی ارثی است.
دیستونی همچون می‌تواند علامتی از بیماری یا عارضه دیگری از جمله:
- بیماری پارکینسون
- بیماری هانتینگتون
- بیماری ویلسون
- مصدومیت تروماتیک مغز
- آسیب به نوزاد حین زایمان
- سکته
- تومور مغزی یا برخی اختلالات خاص
- کمبود اکسیژن
- عفونت و واکنش به برخی از داروها
- مسمومیت با فلزات سنگین
تشخیص دیستونی
برای تشخیص دیستونی، پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. برای تعیین احتمال وجود عارضه دیگری که باعث دیستونی شده باشد، پزشک می‌تواند آزمایش ادرار یا خون، سی تی اسکن یا‌ام آر‌ای ولکترومایوگرام را تجویز نماید.
درمان دیستونی
برای مدیریت کردن انقباضات عضلانی مبتلایان به دیستونی، پزشک احتمالاً ترکیبی از دارو درمانی، فیزیوتراپی یا جراحی را توصیه خواهد کرد. تزریق سم اونابوتولنیوم آ (بوتاکس) در برخی عضلات خاص احتمالاً انقباضات عضلانی را کاهش داده یا از بین می‌برد و وضعیت غیرطبیعی بدن را بهبود می‌بخشد. تزریق معمولاً هر ۳ الی ۴ ماه تکرار می‌شود.
سایر داروهایی که مواد شیمیایی موجود در مغز را هدف قرار می‌دهند نیز می‌توانند بر حرکت ماهیچه تأثیر بگذارد. پزشک احتمالاً درمان‌های دیگری را نیز برای مبتلایان به دیستونی پیشنهاد خواهد داد که فیزیوتراپی یا کار درمانی یا هر دو برای کمک به تسکین علائم و بهبود عملکرد است و گفتار درمانی برای مواردی که دیستونی بر صدای شخص تاثیر گذاشته است و ماساژ و کشش عضلات برای تسکین درد عضلات لازم است.
در بعضی از مواقع که بیمار مبتلا به دیستونی با روش‌های درمانی گفته شده بهبود نمی‌یابد، ممکن است روش جراحی در نظر گرفته شود و بیماران در صورتی باید به فکر تحریک عمیق مغزی برای دیستونی باشند که معیارهای خاصی را داشته باشند به طور مثال اگر دیستونی ناحیه بسیار گسترده‌ای از بدن را تحت تاثیر قرار داده است که نمی‌توان با تزریق سم بوتولونیوم (بوتاکس) آن را به طرز موثری درمان کرد؛ یا تزریق بوتاکس پیش از این امتحان شده و موفقیتی در پی نداشته است.
