فتق دیسک یک آسیب به ستون فقرات است. هر فرد یک سری استخوان (مهره) در ستون فقرات خود دارد که از پایه جمجمه تا دنبالچه کشیده شده اند. بین مهره ها بالشتک های گردی به نام دیسک وجود دارد. دیسک‌ها به عنوان بافر بین استخوان‌ها عمل می‌کنند و به فرد امکان می‌دهند به راحتی خم شود و حرکت کند. هنگامی که یکی از این دیسک ها پاره می شود یا نشت می کند، به آن فتق دیسک می گویند.

آیا فتق دیسک شایع است؟

هر سال تا ۲ درصد از افراد دچار فتق دیسک می شوند. فتق دیسک علت اصلی درد گردن، کمر و پا (سیاتیک) است. آنها می توانند در هر جایی در امتداد ستون فقرات رخ دهند، اما فتق دیسک اغلب در قسمت پایین کمر یا گردن ایجاد می شود. به ندرت پیش می آید که فتق دیسک در قسمت میانی کمر باشد.

چه کسانی دچار فتق دیسک می شوند؟

افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله بیشتر در معرض فتق دیسک هستند. این مشکل مردان را دو برابر زنان مبتلا می کند. سایر عوامل خطر عبارتند از:

• نشستن طولانی مدت در یک حالت.
• اضافه وزن داشتن.
• بلند کردن اجسام سنگین.
• حرکات مکرر خم شدن یا چرخش برای کار، ورزش یا سرگرمی.

علت فتق دیسک

دیسک‌ها دارای مراکز نرم و ژل‌مانند و لایه بیرونی محکم‌تری مانند دونات ژله‌ای هستند. با گذشت زمان، لایه بیرونی ضعیف شده و می تواند ترک بخورد. فتق دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که ماده «ژله‌ای» داخلی از شکاف عبور کند. مواد نشت‌شده ممکن است روی اعصاب نخاعی مجاور فشار بیاورند. عوامل متعددی می توانند در پارگی دیسک نقش داشته باشند، از جمله:

• سالخورده گی
• وزن بیش از حد.
• حرکات تکراری
• فشار ناگهانی ناشی از بلند کردن یا پیچاندن نامناسب.

علائم فتق دیسک

علائم فتق دیسک بسته به اینکه مشکل در کجای ستون فقرات باشد، متفاوت است. علائم با حرکت بدتر می شود و با استراحت بهتر می شود.

فتق یا لغزش دیسک در پشت (فتق دیسک کمر)

معمولاً فتق دیسک در قسمت پایین کمر باعث ایجاد درد «عصب سیاتیک» می شود. این درد شدید معمولاً یک طرف باسن را به ساق پا و گاهی اوقات پا را درگیر می کند. سایر علائم فتق دیسک در کمر عبارتند از:

• کمر درد.
• گزگز یا بی حسی در پاها و/یا پاها.
• ضعف عضلانی.

علائم فتق دیسک در گردن عبارتند از:

• درد در نزدیکی یا بین تیغه های شانه
• دردی که به شانه، بازو و گاهی دست و انگشتان می رسد.
• گردن درد به خصوص در پشت و دو طرف گردن.
• دردی که هنگام خم کردن یا چرخاندن گردن افزایش می یابد.
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن در بازوها.

تشخیص فتق دیسک

پزشک یک معاینه کامل انجام می دهد. در طول تمرینات فیزیکی، پزشک درد، رفلکس‌های عضلانی، احساس و قدرت عضلانی بیمار را ارزیابی می‌کند. پزشک همچنین ممکن است آزمایش هایی مانند موارد زیر را سفارش دهد:

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): رایج ترین و دقیق ترین آزمایش تصویربرداری مشکوک به فتق دیسک، MRI است.
• اشعه ایکس: گرفتن عکس با اشعه ایکس به رد سایر علل کمردرد یا گردن کمک می کند.
• توموگرافی کامپیوتری (CT): سی تی اسکن استخوان های ستون فقرات شما را نشان می دهد. دیسک های فتق می توانند به فضای اطراف نخاع و اعصاب شما حرکت کنند و روی آنها فشار بیاورند.
• میلوگرام: میلوگرام شامل تزریق رنگ به ستون فقرات شما با استفاده از راهنمایی اشعه ایکس برای سی تی اسکن است. رنگ می تواند تنگی کانال نخاعی (تنگی نخاع) و محل فتق دیسک شما را نشان دهد.
• الکترومیوگرام (EMG): این آزمایش شامل قرار دادن سوزن های کوچک در عضلات مختلف و ارزیابی عملکرد اعصاب شما است. EMG به تعیین عصب دیسک کمک می کند.

تسکین درد فتق دیسک در منزل

در بیشتر موارد، درد ناشی از فتق دیسک می تواند به مرور زمان از بین برود. برای کاهش درد در حین بهبود دیسک، می توانید:

• اگر درد شدید است، یک تا سه روز استراحت کنید، اما برای جلوگیری از سفتی، مهم است که از استراحت طولانی در رختخواب خودداری کنید.
• از مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
• حرارت یا یخ را روی ناحیه آسیب دیده بمالید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

در ابتدا می‌توانید درد فتق دیسک را در خانه درمان کنید. اما اگر:

• درد با زندگی روزمره تداخل می کند، مانند رفتن به سر کار.
• علائم بعد از چهار تا شش هفته بهتر نمی شود.
• علائم بدتر می شود.
• دچار از دست دادن کنترل مثانه یا روده می شوید.
• متوجه سوزن سوزن شدن، بی حسی یا از دست دادن قدرت در بازوها، دست ها، پاها یا پاهای خود می شوید.
• در ایستادن یا راه رفتن مشکل دارید.

بهترین درمان فتق دیسک

اگر علائم بهتر نشد ممکن است به درمان های پیشرفته تری نیاز داشته باشید. از جمله:

دارو: ممکن است پزشک یک مسکن ضد التهابی یا شل کننده عضلانی تجویز کند.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست یک برنامه ورزشی می آموزد تا به کاهش فشار روی اعصاب کمک کند. ورزش عضلات سفت را شل می کند و گردش خون را بهبود می بخشد.
تزریق نخاعی: تزریق نخاعی که بلوک اپیدورال یا عصبی نامیده می شود، تزریقی از داروی استروئیدی است که مستقیماً به ستون فقرات وارد می شود. این دارو تورم و التهاب عصب ناشی از فتق دیسک را کاهش می دهد. این به بدن امکان می دهد سریع تر بهبود یابد و به فعالیت بازگردد.
جراحی: در موارد نادر، فتق دیسک بزرگ ممکن است به اعصاب مثانه یا روده آسیب برساند. که ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی داشته باشد. برای موارد غیر اورژانسی، زمانی که سایر درمان ها با شکست مواجه می شوند، جراحی یک گزینه است. روش های مختلفی برای انجام جراحی رفع فشار ستون فقرات وجود دارد، اما هدف کاهش فشار روی عصب است.

آیا نیاز به جراحی ستون فقرات دارم؟

فتق دیسک به مرور زمان یا با درمان غیرجراحی برای ۹ نفر از ۱۰ نفر به خودی خود بهبود می یابد. اگر سایر درمان‌ها علائم را تسکین ندهند، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. تکنیک های جراحی متعددی برای کاهش فشار بر روی نخاع و اعصاب وجود دارد، از جمله:

• دیسککتومی برای برداشتن فتق دیسک
• لامینکتومی برای برداشتن بخشی از استخوان اطراف فتق دیسک و گسترش کانال نخاعی
• جراحی دیسک مصنوعی برای جایگزینی فتق دیسک آسیب دیده با یک دیسک مصنوعی.
• همجوشی ستون فقرات برای اتصال مستقیم دو یا چند مهره به یکدیگر تا ستون فقرات پایدارتر شود.

چگونه می توانم از فتق دیسک جلوگیری کنم؟

همیشه نمی توان از فتق دیسک جلوگیری کرد. اما می توان خطر آن را با موارد زیر کاهش دهید:

• استفاده از تکنیک های مناسب بلند کردن از ناحیه کمر خم نشوید زانوهای خود را در حالی که پشت خود را صاف نگه دارید خم کنید. از عضلات قوی پای خود برای کمک به تحمل بار استفاده کنید.
• حفظ وزن سالم. اضافه وزن به کمر فشار وارد می کند.
• تمرین وضعیت بدنی خوب یاد بگیرید که چگونه هنگام راه رفتن، نشستن، ایستادن و خوابیدن وضعیت خود را بهبود دهید. وضعیت بدنی خوب فشار روی ستون فقرات شما را کاهش می دهد.
• کشش. اگر اغلب برای مدت طولانی می نشینید، انجام استراحت های کششی بسیار مهم است.
• پرهیز از پوشیدن کفش های پاشنه بلند. این نوع کفش ستون فقرات شما را از هم تراز نمی کند.
• ورزش منظم. روی تمریناتی تمرکز کنید که عضلات پشت و شکم شما را تقویت می کند تا از ستون فقرات شما حمایت کند.
• ترک سیگار. سیگار کشیدن می‌تواند دیسک‌ها را ضعیف کند و آن‌ها را در برابر پارگی آسیب‌پذیر کند.

چشم انداز افراد مبتلا به فتق دیسک چیست؟

برای ۹۰ درصد افراد، درد فتق دیسک به خودی خود یا با مراقبت های پزشکی ساده بهبود می یابد. احتمالاً ظرف یک ماه بهبودی حاصل می شود. اگر فرد بهتر نشد باید تحت نظر پزشک باشد.  برخی از افراد به اقدامات پزشکی مانند تزریق ستون فقرات یا جراحی نیاز دارند.