دکتر یاسمین جنوبی: نوروپاتی محیطی زمانی ایجاد می شود که اعصاب در اندام های بدن – مانند دست ها، پاها و بازوها – آسیب ببینند. علائم نوروپاتی بستگی به این دارد که کدام اعصاب تحت تأثیر قرار می گیرند.

در واقع نوروپاتی یک‌عنوان کلی است که به گروهی از بیماریهای سیستم اعصاب گفته می شود و به زبان ساده، آن دسته از بیماری هایی که الیاف عصبی محیطی را درگیر می کند. اعصاب محیطی نیز به الیاف عصبی که خارج از مغز و نخاع و بین مغز-نخاع و اعضای دیگر قرار دارند، اطلاق می شود.

انواع نوروپاتی

این بیماری انواع مختلف و گسترده ای دارد و به ۲ گروه عمده حاد و مزمن تقسیم می شود. نوعی از فرم حاد بیماری های نوروپاتی که به نسبت شایع تر است بنام «گیلن باره» معروف بوده و عمدتا با ضعف و اختلال حسی حاد و پیشرونده اندام ها خود را نشان می دهد. انواع مزمن بیماری های نوروپاتی، طبقه بندی های گسترده تری داشته و عامل ارثی در اینها شایع است.

بسته به نوع الیاف عصبی که درگیر می شود، علایم مختلفی از جمله :

• ضعف عضلانی
• مشکلات حسی
• اختلال تعادل
• لاغری و کاهش حجم عضلات

سیستم عصبی محیطی

سیستم عصبی محیطی شبکه ای از اعصاب است که خارج از سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) قرار دارند. این شامل انواع مختلفی از اعصاب با عملکردهای خاص خود است، از جمله:

• اعصاب حسی – مسئول انتقال احساساتی مانند درد و لمس هستند
• اعصاب حرکتی – مسئول کنترل عضلات
• اعصاب اتونومیک – مسئول تنظیم عملکردهای خودکار بدن مانند فشار خون و عملکرد مثانه

علائم نوروپاتی محیطی

علائم اصلی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بی حسی و گزگز در پاها یا دست ها
• درد سوزش، چاقو زدن یا تیراندازی در نواحی آسیب دیده
• از دست دادن تعادل و هماهنگی
• ضعف عضلانی به خصوص در پاها

تشخیص نوروپاتی

تشخیص بیماری های نوروپاتی وسط پزشک متخصص از راه معاینه و انجام تست های مختلف از جمله الکترومیوگرافی انجام می شود و بسته به نوع نوروپاتی و نوع تشخیص از داروهای مختلفی از  قبیل «آی.وی.آیجی» ، درمان های خوراکی خاص و غیره استفاده می شود. درمان های دیگر بیماری های نوروپاتی از جمله ژن درمانی و «بی.ام.تی» صرفاً در مرحله تحقیقات هستند.

به طور کلی، هر چه زودتر نوروپاتی محیطی تشخیص داده شود، شانس بیشتری برای محدود کردن آسیب و جلوگیری از عوارض بیشتر است.

چه زمانی به پزشک عمومی خود مراجعه کنید

اگر علائم اولیه نوروپاتی محیطی را تجربه کردید، مهم است که به پزشک عمومی خود مراجعه کنید، مانند:

• درد، گزگز یا از دست دادن حس در پا
• از دست دادن تعادل یا ضعف
• بریدگی یا زخم روی پای شما که بهتر نمی شود

توصیه می شود افرادی که در معرض بالاترین خطر نوروپاتی محیطی هستند، مانند افراد مبتلا به دیابت، معاینات منظم داشته باشند. پزشک عمومی در مورد علائم شما می پرسد و ممکن است آزمایش هایی را برای کمک به شناسایی علت زمینه ای ترتیب دهد. ممکن است برای دیدن یک متخصص مغز و اعصاب  به بیمارستان ارجاع داده شوید.

علل نوروپاتی محیطی

دیابت (هر دو نوع 1 و نوع 2) شایع ترین علت نوروپاتی محیطی است. با گذشت زمان، سطوح بالای قند خون مرتبط با دیابت می تواند به اعصاب آسیب برساند. این نوع آسیب عصبی به عنوان پلی نوروپاتی دیابتی شناخته می شود. نوروپاتی محیطی همچنین می تواند طیف وسیعی از علل دیگر داشته باشد. به عنوان مثال، می تواند ناشی از:

• آسیب فیزیکی به اعصاب
• یک عفونت ویروسی مانند زونا
• عوارض جانبی برخی داروها یا نوشیدن الکل زیاد

افرادی که در معرض افزایش خطر نوروپاتی محیطی هستند ممکن است معاینات منظم داشته باشند تا عملکرد عصبی آنها ارزیابی شود.

درمان نوروپاتی محیطی

درمان نوروپاتی محیطی به علائم و علت زمینه ای بستگی دارد. فقط برخی از علل زمینه ای نوروپاتی قابل درمان هستند. برای مثال، اگر دیابت دارید، ممکن است به کنترل بهتر سطح قند خون، ترک سیگار و کاهش مصرف الکل کمک کند. درد عصبی ممکن است با داروهای تجویز شده به نام عوامل درد نوروپاتیک درمان شود، زیرا مسکن‌های استاندارد اغلب بی‌اثر هستند.

اگر علائم دیگری دارید، ممکن است نیاز به درمان جداگانه داشته باشید. برای مثال، درمان ضعف عضلانی ممکن است شامل فیزیوتراپی و استفاده از وسایل کمکی راه رفتن باشد.

عوارض نوروپاتی محیطی

چشم انداز نوروپاتی محیطی بسته به علت زمینه ای و اعصاب آسیب دیده متفاوت است. اگر علت زمینه‌ای درمان شود، برخی موارد ممکن است با گذشت زمان بهبود یابد، در حالی که در برخی افراد آسیب ممکن است دائمی باشد یا ممکن است به تدریج با گذشت زمان بدتر شود.

اگر علت زمینه ای نوروپاتی محیطی درمان نشود، ممکن است در معرض خطر ابتلا به عوارض بالقوه جدی، مانند زخم پا که عفونی می شود، باشید. این می تواند در صورت عدم درمان منجر به قانقاریا (مرگ بافت) شود و در موارد شدید ممکن است به این معنی باشد که پای آسیب دیده باید قطع شود.

نوروپاتی محیطی ممکن است بر اعصاب کنترل کننده عملکرد خودکار قلب و سیستم گردش خون تأثیر بگذارد (نوروپاتی اتونوم قلبی عروقی). ممکن است برای افزایش فشار خون خود به درمان یا در موارد نادر به ضربان ساز نیاز داشته باشید.

نوروپاتی خطرناک

نوروپاتی دیابتی یک آسیب عصبی بوده که در طول زمان پیشرفت کرده و به دلیل بیماری‌ زمینه‌ای دیابت 1 و 2 در فرد دیده می‌شود. این بیماری می‌تواند خطرناک باشد و در صورت عدم کنترل و پیگیری عوارض ناخوشایندی برای بیمار به همراه داشته باشد.